Verslag regionale gesprekstafels over digitale connectiviteit

Vorig jaar is het Actieplan Digitale Connectiviteit door het Kabinet vastgesteld. In het actieplan wordt beschreven wat de ambities zijn ten aanzien van digitale connectiviteit in Nederland. De vaste en mobiele digitale netwerken in Nederland zijn kwalitatief van hoog niveau en leveren een belangrijke bijdrage aan het gunstige ondernemings- en vestigingsklimaat in Nederland. Om die positie te behouden is het van belang dat nieuwe digitale infrastructuur (oa 5G en glasvezel) soepel wordt gerealiseerd in Nederland.

Lokaal beleid

In de realisatie van de benodigde infrastructuur spelen lokale overheden een belangrijke rol: zij stellen regels en maken beleid ten aanzien van het plaatsen van antennes en het aanleggen van kabels. Ook stellen zij de hoogte van de leges vast voor graafwerkzaamheden. De maatschappelijke baten van de nieuwe digitale infrastructuur zullen op lokaal niveau het snelst direct merkbaar worden. Veel gemeenten hebben ook te maken met zorgen van burgers over de effecten van straling van antennes op hun gezondheid. Bovendien zijn er zorgen over de toename van het aantal antennes en de verplichting vanuit de Europese Telecomcode om mee te werken aan de plaatsing van small cells op overheidsobjecten. En ook de aanleg van glasvezelnetwerken leidt tot vragen bij gemeenten, die overlast zoveel mogelijk willen voorkomen.

Gemeenten en de impact van 5G: in het najaar organiseren de ministeries van EZK en BZK ism de VNG regionale gesprektafels over digitale connectiviteit, specifiek voor gemeenten. | iBestuur https://t.co/k1RaaVfyuz

— Mathieu Andriessen (@matandriessen) July 4, 2019

Gesprekstafels door het hele land

De ministeries van EZK en BZK en de VNG zijn daarom samen met gemeenten in gesprek gegaan hoe tot een soepele realisatie van nieuwe digitale infrastructuur in Nederland te komen. Dit is gebeurd tijdens zeven regionale gesprekstafels in de afgelopen maand oktober. De tafels vonden plaats in Groningen, Amsterdam, Zwolle, Den Bosch, Middelburg, Maarssen en Den Haag. Uiteindelijk hebben ambtenaren uit ruim tweehonderd gemeenten deelgenomen aan de gesprekstafels. Tevens waren aanwezig: Monet (namens de mobiele aanbieders), NLconnect (namens de vaste aanbieders en telecom-aannemers), individuele marktpartijen, GGD, Kennisplatform EMV, Antennebureau, VNG, provincies, het ministerie van BZK en het ministerie van EZK. Bij iedere gesprekstafel namen tussen de dertig en veertig deelnemers deel, met een uitschieter in Den Bosch met meer dan tachtig deelnemers.

Vandaag de 1e van 7 gesprekstafels voor gemeenteambtenaren over #5G. NLconnect gaf met de grotere breedbandpartijen een presentatie over hoe gemeenten en markt samen efficiënte uitrol van #glasvezel voor oa #FttH, 5G en andere upgrades kunnen realiseren. https://t.co/kuiXl2Kn0w pic.twitter.com/ARxVyXEKEG

— NLconnect (@NLconnectOrg) October 3, 2019

Kennisoverdracht en gesprek

Bij de gesprekstafels stond kennisoverdracht centraal alsmede het gesprek met elkaar over lokale vraagstukken op het gebied van digitale connectiviteit. Alle zeven gesprekstafels waren opgebouwd op dezelfde manier. 's Ochtends was het plenaire gedeelte: het ministerie van EZK, Monet en NLconnect vertelden wat er op gemeenten afkomt de komende jaren. Het ministerie van EZK gaf tevens aan hoe het gemeenten hierin ondersteunt. Tevens vertelde in iedere regio één van de gemeenten hoe zij zich voorbereiden op de komst van nieuwe digitale infrastructuur en vertelde VNG over de impactanalyse die zij begin van 2019 hebben uitgevoerd naar de effecten van lokaal antenne- en vergunningenbeleid op de realisatie van 5G. 

's Middags namen deelnemers deel aan vier workshops die verschillende aspecten van digitale connectiviteit behandelden: (1) mobiele netwerken waaronder antennebeleid, (2) vaste netwerken, (3) antennes en gezondheid en (4) 5G en innovatie. Deelnemers konden twee workshops volgen. De eerste twee workshops werden door het ministerie van EZK georganiseerd. De derde workshops werd door het Antennebureau samen met het Kennisplatform EMV georganiseerd. Hier nam ook de regionale GGD aan deel. De vierde workshop werd door de VNG georganiseerd.

Ervaringen en tips werden veelvuldig uitgewisseld: onder meer over het instellen van een multidisciplinair team binnen de gemeentelijke organisatie om de realisatie van de nieuwe vaste en mobiele netwerken goed te begeleiden, over hoe effectief kan worden gereageerd op vragen van burgers over straling en gezondheid en over regionale samenwerking op het gebied van tarieven voor de aanleg van het glasvezelnetwerk.

Vaste breedbandnetwerken: harmonisatie van lokaal beleid

NLconnect schetste hoe de ontwikkeling van het vaste netwerk in Nederland eruit ziet en wat hun perspectief is hoe de nieuwe digitale infrastructuur soepel gerealiseerd kan worden: onder meer door meer harmonisering van leges en tarieven voor graafwerkzaamheden en door het toewerken naar meer uniformiteit in de systemen voor vergunningsverlening. De presentatie van NLconnect was opgesteld door NLconnect in samenwerking met haar leden en met KPN, VodafoneZiggo, T-Mobile en Eurofiber. Verschillende van deze marktpartijen presenteerden namens de vaste breedband-branche op de gesprekstafels.

Gemeenten geven aan meer inzicht te willen hebben in wat er op hen afkomt de komende jaren, qua glasvezeluitrol. Gemeenten zien het bepalen van de hoogte van de leges en tarieven als gemeentelijke autonomie betreft, maar staan vaak ook open voor een nationale leidraad die aangeeft hoe kostendekkende tarieven voor leges berekend kunnen worden. In drie provincies werken gemeenten al met dezelfde tarieven: Flevoland, Groningen en Zeeland.

Vandaag de 7e en laatste gesprekstafel van EZK en VNG met gemeenten over de ontwikkelingen rond #5G en #glasvezel pic.twitter.com/UV4k6H7HfO

— Mathieu Andriessen (@matandriessen) October 31, 2019

5G: beperkte groei van antennes verwacht 

Monet becijferde wat zij verwachten aan toename aan antennes door de uitrol van 5G. Deze toename is 10%; dat zijn ongeveer 4000 extra antennes (en ongeveer 1500 antenne-opstelpunten). Dit is vooral een gevolg van de dekkingsplicht die operators krijgen opgelegd. Daarnaast worden small cell antennes in de komende 3 tot 5 jaar in beperkte mate verwacht en dan alleen op drukke plekken, zoals stadions en drukke winkelcentra. Gemeenten maken zich over dat laatste zorgen naar aanleiding van de bepaling in de Europese Telecomcode waarin wordt verplicht dat overheden moeten meewerken met het plaatsen van small cells op overheidsobjecten.

Ook hier gaven gemeenten aan meer concreet inzicht te willen hebben in wat er qua antennes op hen afkomt de komende jaren. Maar veel gemeenten kenden Monet nog niet en waren daarom ook niet op de hoogte van de mogelijkheid om een plaatsingsplangesprek over antennes met Monet te voeren. Hiermee kunnen gemeenten eenvoudig inzicht krijgen in de mate van complexiteit in hun gemeente en of een extra inspanning wenselijk is. Slechts een laag percentage van de gemeenten heeft een lokale antenne-nota. 

Veel gemeenten hebben te maken met burgers die zich zorgen maken over de effecten van straling van antennes op hun gezondheid. Gemeenten gaven aan behoefte te hebben aan wetenschappelijke kennis hierover en aan manieren om effectief om te gaan met zorgen van burgers. Tijdens de workshop 'antennes en gezondheid' kregen de gemeenten mee hoe zij effectief kunnen omgaan met zorgen van burgers en is wetenschappelijke kennis over dit vraagstuk gedeeld. Veel gemeenten kenden het Antennebureau en het Kennisplatform EMV nog niet en waren niet bekend de mogelijkheid om met een lokale of regionale GGD contact te leggen als ze geconfronteerd worden met bezorgde burgers. De samenwerking tussen gemeenten en VNG enerzijds en de GGD, Antennebureau, en het Kennisplatform EMV zou verder geïntensiveerd moeten worden.

Gemeenten hebben verder behoefte aan een realistisch inzicht in de maatschappelijke use cases die door 5G mogelijk worden gemaakt.

Vervolg in 2020

In het algemeen gaven gemeenten aan behoefte te hebben aan meer kennisdeling op diverse onderwerpen die gaan over digitale connectiviteit. Met name kleinere gemeenten gaven aan dat ze weinig capaciteit hebben om een digitaal connectiviteitsbeleid op te zetten. Soms ondersteunen grotere gemeenten hen hierbij. Graag zouden ze hierin ook ondersteuning vanuit de VNG en/of de Rijksoverheid willen.

Het ministerie en VNG hebben inmiddels een hele lijst aan acties op de rol staan die op de bijeenkomsten werden benoemd:

• Begin 2020 zal er een bestuurlijke ronde tafel plaatsvinden tussen de staatsecretaris van EZK, lokale en provinciale bestuurders, mobiele operators en glasvezelbedrijven. NLconnect is betrokken bij de voorbereiding. Vanuit de markt worden ter voorbereiding factsheets gemaakt waarin wordt beschreven wat er de komende jaren op gemeenten afkomt met betrekking tot het mobiele en het vaste netwerk. Bij deze bestuurlijke tafel zullen partijen nadere afspraken maken over hoe te komen tot een soepele realisatie van nieuwe digitale infrastructuur in Nederland.
•  Het ministerie van EZK gaat samen met de VNG een leidraad voor gemeenten ontwikkelen waarin wordt beschreven hoe je als gemeente kostendekkende tarieven voor leges kunt berekenen en hanteren.
• De VNG heeft een programmamanager 5G en digitale connectiviteit ingehuurd. Hij brengt de komende tijd de kennis binnen gemeenten op dit terrein bij elkaar. Het doel is om te komen tot kennisdeling rond antennes, straling, glasvezeluitrol, Telecomwet en andere relevante onderwerpen in dit domein.
• Het ministerie van EZK verkent samen met de VNG of en hoe aan kleinere gemeenten ondersteuning kan worden geboden bij onder meer het vormgeven van antennebeleid en in het nieuwe Antenneconvenant dat zal worden gesloten tussen VNG, operators en de Rijksoverheid in 2020 zal de input uit de gesprekstafels worden meegenomen. Ook zal het ministerie van EZK een periodieke nieuwsbrief opzetten over 5G. Deze nieuwsbrief zal verspreid worden onder de VNG en de gemeenten die hebben deelgenomen aan de regionale gesprekstafels.

Op de website www.overalsnelinternet.nl kunnen gemeenten over diverse aspecten van digitale connectiviteit informatie vinden. Deze website is tijdens de gesprekstafels bij gemeenten onder de aandacht gebracht. De website is van de directie Digitale Economie van het ministerie. De website zal de komende maanden verder worden aangevuld met good practices van gemeenten. Hierbij werkt EZK samen met de VNG. Het Kennisplatform EMV zal ook specifieke informatie voor gemeenten beschikbaar stellen op de website.