NLconnect: meer sport op evenementenlijst en moderniseer definitie van open net

Vorige week werd bekend dat Ziggo Sport de exclusieve mediarechten voor de drie Europese clubcompetities heeft verworven. Voor het eerst zijn alledrie de Europese clubtoernooien bij één zender te zien, vanaf de zomer van 2024. Na het eerdere verlies van de Formule 1 aan Viaplay welkom nieuws voor Ziggo Sport. VodafoneZiggo heeft op dit moment al de rechten van onder meer de Spaanse, Franse en Italiaanse voetbalcompetities en van de FA Cup. Met de Europese clubcompetities wordt Ziggo Sport nog meer een voetbalzender. De doorgewinterde en kapitaalkrachtige voetbalfan zal er ongetwijfeld voor in de buidel willen tasten. Maar hoe zit het met bereik van de voetbalwedstrijden onder brede lagen van de samenleving? Blijft het voetbal wel voor iedereen toegankelijk?

Ouderen en streaming?

In hetzelfde persbericht meldde VodafoneZiggo dat de wedstrijden van deelnemende Nederlandse clubs voor iedereen in Nederland gratis te streamen zullen zijn via de Ziggo GO-app. De vraag is of dat voldoende is.

Voor velen is die app waarschijnlijk best een uitkomst. Kijkers raken immers steeds meer vertrouwd met streaming en in veel gevallen zijn de diensten geïntegreerd in de platforms van televisie-aanbieders. Maar televisie is voor het kijken naar - en het volgen van - sport nog altijd het populairste medium, zo blijkt uit het Bevolkingsonderzoek Sportbeleving van de Nederlandse Sportraad. Ter illustratie: Viaplay heeft in ons land naar schatting zo’n 500.000 tot 700.000 abonnees, dat is tussen 6-9% van de huishoudens. Naar de voetbalsamenvattingen bij Studio Sport kijken gemiddeld 2 miljoen mensen.

En met name ouderen ondervinden moeite om content te kijken die uitsluitend via streaming wordt aangeboden. Het gemak van een lineair TV-kanaal is onovertroffen en voor veel ouderen is streaming gewoon veel te ingewikkeld. Eerder dit jaar verdwenen - dankzij Viaplay - de Formule 1, het darts en de Premier League van de lineaire televisie. Viaplay biedt die sporten vrijwel uitsluitend aan via streaming. De helpdesks van providers weten er alles van, want daar staat de telefoon roodgloeiend. Beter is om belangrijke wedstrijden ook uit te zenden in een lineair basiskanaal. Viaplay doet dat wel bij KPN en VodafoneZiggo, maar weigert het bizar genoeg bij kleinere providers. Ziggo Sport zou een lineair basiskanaal kunnen aanbieden aan alle providers die de betaalkanalen Ziggo Sport Totaal doorgeven.

Reclame maken voor de concurrent

Maar er is nog een reden om wedstrijden niet (alleen) uit te zenden via de Ziggo GO-app. Dat is namelijk voor alle andere providers de app van de concurrent. Consumenten die geen abonnee (willen) zijn bij Ziggo zouden alleen gratis naar de Nederlandse clubs in de Europese competities kunnen kijken via de app van Ziggo, die dan ook zal worden opgenomen in de app-platformen van providers. Geen enkele provider zit er op te wachten om reclame te maken voor de concurrent. Dat is trouwens ook vanuit mededingingsrechtelijk perspectief onwenselijk.

Zorgen in de Tweede Kamer

Vanuit de Tweede Kamer kwam gelukkig tegengeluid. Diverse fracties maken zich zorgen over de toegankelijkheid. In mei vorig jaar stelde de fractie van de SP al Kamervragen over de beschikbaarheid en betaalbaarheid van sport op televisie. Aanleiding was toen de komst van Viaplay naar Nederland. De SP constateerde dat er een ontwikkeling is ‘waarbij steeds meer populaire sport niet meer toegankelijk is vanwege een betaalmuur en prijzige abonnementen’. Dat klopt: veel populaire sporten kunnen alleen worden bekeken met separaat abonnement op een betaalzender of een streamingdienst. Het basispakket bevat steeds minder sport en sport raakt versnipperd over streamingdiensten. Stapeling van abonnementen op die diensten zet de betaalbaarheid en bereikbaarheid van sportuitzendingen voor minder draagkrachtige mensen onder druk.

Evenementenlijst

Om dat te voorkomen heeft de overheid een instrument: de evenementenlijst. Deze is opgenomen in hoofdstuk 4 van het Mediabesluit 2008. Op basis van artikel 5.1 Mediawet 2008 moet de registratie van de events op deze lijst in ieder geval worden verspreid op een open televisieprogrammakanaal. Men spreekt ook wel van het ‘open net’. Dat is een TV-zender die ontvangen kan worden door ten minste 75% van alle huishoudens in Nederland en waarvoor geen andere kosten verschuldigd zijn dan het tarief van het basispakket of de kosten van aankoop of gebruik van de ontvangstapparatuur zoals het TV-toestel. Ook de wedstrijden van Nederlandse clubs en de finales van de Champions League en de Europe League staan op de lijst.

Is een app een open net?

De vraag is of gratis streams in de Ziggo GO-app aan de definitie van het ‘open net’ voldoen. Staatssecretaris Uslu gaf in de pers aan dat het Commissariaat voor de Media dat nu uitzoekt.

Ik schat in dat het Commissariaat een app onvoldoende zal vinden. De Mediawet vindt immers zijn grondslag in de AVMS Directive en die stelt in artikel 14 dat het niet de bedoeling is om door exclusiviteit een belangrijk deel van het publiek dergelijke evenementen op de kosteloze televisie te onthouden. Een app is geen televisiekanaal en is bovendien voor veel mensen een belemmering om te kijken.

Maar als het Commissariaat dat concludeert, is de regel nog steeds niet erg toekomstvast. Het aantal huishoudens met een (basis) televisieabonnement daalt namelijk. Het ligt weliswaar nog altijd vrij hoog - inschattingen variëren van zo’n 83% (Telecompaper) tot 88% (ACM) - maar de trend is neerwaarts. Dat komt door de opkomst van streamingdiensten en ‘internet only’ abonnementen. Dat zet de eis van 75% onder druk.

Als daarentegen blijkt dat VodafoneZiggo een maas in de wet heeft gevonden - en een app wel volstaat - dan lost dat voor ouderen niks op en ook de mededingingsproblemen zijn dan niet weg.

Evaluatie van de evenementenlijst

De regels behoeven dus sowieso modernisering en aanpassing aan het veranderde medialandschap. Gelukkig evalueert het ministerie van OCW de evenementenlijst. OCW onderzoekt of de huidige lijst nog afdoende doeltreffend is en ‘of er nog meer scenario’s zouden kunnen zijn om het sportaanbod op televisie voor een ieder toegankelijk te houden.’ De evaluatie start in 2023. Dat komt dus mooi op tijd.

Ik doe graag enkele suggesties:

• In plaats van de eis van 75% van de huishoudens is beter om te verplichten dat de evenementen op de lijst moeten worden uitgezonden op een lineair kanaal dat gratis wordt aangeboden aan alle providers die beschikken over een basispakket. Zo bereik je de meeste mensen en in elk geval ook ouderen. Natuurlijk kan die eis worden aangevuld met de plicht om de uitzendingen ook gratis via streaming aan te bieden. Zo bereik je ook kijkers zonder TV-pakket of kijkers die liever via een app kijken. Best of both worlds.
• De evenementenlijst kan verder prima worden uitgebreid met meer sportevenementen, bijvoorbeeld met populaire sportevenementen zoals meer wedstrijden van het vrouwenvoetbal, darts en in Nederland georganiseerde sportevenementen. Zo wordt stapeling van streamingdiensten minder noodzakelijk en neemt de betaalbaarheid voor de kijker toe.

Er is tijd om dit probleem goed door te denken en aan te pakken. Het Europese clubvoetbal zal nog tot de zomer van 2024 te zien zijn bij RTL (Champions League) en Talpa (Europa League en Conference League). De evaluatie in 2023 kan dus worden aangegrepen om ook in de toekomst een voor het publiek een adequate toegang tot sport op TV te waarborgen, tegen een betaalbare prijs.

Mathieu Andriessen is directeur bij NLconnect